Highlights webinar Toetsen op afstand: ervaringen examencommissies in kaart

Enquête: Ervaringen examencommissies online toetsing

Tijdens de coronapandemie ervaarden examencommissies verschillende knelpunten. Door middel van de enquête rondom ervaringen van de examencommissies met toetsen op afstand probeerde de werkgroep deze in kaart te brengen. In totaal vulden 216 respondenten de enquete in. Wat de belangrijkste uitkomsten hiervan zijn? Daarmee trapten Roelof en Sharon het webinar af, en zetten we hieronder voor je uiteen. Wil je het hele rapport lezen? Dat kan hier.

Belangrijkste taken van examencommissies
Examencommissies hebben binnen het hoger onderwijs een grote mate van autonomie. Deze autonomie zorgt er echter ook voor dat er veel ruimte is om de werkzaamheden van de examencommissies in te vullen. Zeker sinds het begin van de coronapandemie zijn er veel vragen naar boven gekomen over welke rol examencommissies precies moeten innemen in de onderwijsstructuur. Wat beschouwen examencommissies als belangrijkste taken? Het was één van de vragen uit de enquête van de werkgroep. Daaruit kwamen het volgende:

1. het borgen van de kwaliteit van tentamens en examens;
2. het borgen van de kwaliteit van de organisatie en procedures rondom tentamens en examens;
3. het behandelen van fraudezaken rondom tentamens en examens.

Deze drie taken werden het vaakst genoemd door examencommissies. Daarbij sprong het eerste punt, het borgen van de kwaliteit van tentamens en examens, eruit.

Transitie toetsen op afstand: positionering van examencommissies
Een belangrijk doel van de enquête was ook om de positionering van examencommissies in de transitie naar toetsen op afstand te onderzoeken. Daar kwam veel positieve respons uit, waaronder de volgende punten:

• Er werd over het algemeen door examencommissies goed nagedacht over het inspelen op de nieuwe situatie. Ook is de positie in het onderwijsbestel serieus genomen en de dialoog over hoe examencommissies het beste met de situatie konden omgaan met de bestuurlijke lijn aangegaan.  
• Om digitaal toetsen mogelijk te maken, werden toetsen vaak aangepast. Om kwaliteit van de toetsing te waarborgen, hebben examencommissies een proactieve houding aangehouden. Examencommissies waren zich ook erg bewust van het belang van de criteria ‘validiteit’ en ‘betrouwbaarheid’, waarop werd gehandhaafd. Bovendien werd er in zeer terughoudende mate coulance ingezet bij de toetsbeoordeling. Hierdoor bleef de waarde van het diploma behouden.

Behalve deze positieve punten kwamen ook negatieve klanken naar boven in de enquête. Die zijn als volgt:

• Examencommissies voelden zich regelmatig aan hun lot overgelaten, met een gebrek aan eenduidige kaders om binnen te werken. Het gebrek aan aandacht voor de borgingstaak rondom de organisatie en procedures van tentamens werd door het toetsen op afstand erg duidelijk. Er was minder betrokkenheid vanuit examencommissies bij surveillance, het differentiëren tussen onregelmatigheid en fraude en bij de inzage van tentamens. Bovendien was er grote scepsis over de effectiviteit van online proctoring op basis van algoritmes.
• Door het toetsen op afstand ontstonden zorgen over fraudemogelijkheden via social media. Ook werd de werkdruk hoger door de stijging van het aantal fraudegevallen, wat werd verergerd door een gebrek aan ondersteuning vanuit de technische en onderwijskundige kant.

Maatregelen en oplossingen: wat te doen op korte termijn?
Tijdens het webinar noemden Sharon en Roelof enkele kortetermijnmaatregelen en oplossingen. Denk aan plagiaatscanners. Deze kunnen – naast dat het gebruikt wordt bij inleveropdrachten – ook ingezet worden bij tentamenantwoorden. Let wel: hierbij is het van belang dat studenten goed voorgelicht worden over de mate waarop ze in openboektentamens bronnen kunnen gebruiken. Daarnaast zien Sharon en Roelof het voordeel van kennisuitbreiding over technische aspecten van online toetsing bij examencommissies. Zo kunnen examencommissies beter ondersteund worden. Ook belangrijk zijn de lessons learned van de aanpak van problemen tijdens de coronacrisis.

Handreikingen: stapsgewijze aanpakken toetsen op afstand

Wat doet de werkgroep met deze resultaten? Ze verwerken ze op het moment in drie handreikingen – publicaties met een stapsgewijze aanpak rondom een bepaald thema binnen toetsen op afstand. Die drie handreikingen werden in het webinar toegelicht en zetten we hieronder kort voor je uit.

Handreiking onregelmatigheden en fraude

Wat is het verschil tussen fraude en onregelmatigheden? En hoe ga je hier als examencommissies mee om? Deze handreiking Onderscheid tussen onregelmatigheden en fraude biedt examencommissies een praktische, stapsgewijze aanpak, als het vermoeden bestaat dat studenten de regels rond toetsing hebben overtreden. Zo kan onnodige escalatie voorkomen worden en kunnen de examencommissies zich in een aantal gevallen beperken tot het repareren van schade aan de integriteit van toetsing.

Sinds september 2021 is de handreiking te downloaden. Rolf Bindels en Jillian van Damme van Honoré Advocaten en Roelof van Deemter ontwikkelden de handreiking. Hierin maken de auteurs het onderscheid tussen onregelmatigheden tijdens tentamens en daadwerkelijke fraudeverdenkingen duidelijker. Als vuistregel stellen de auteurs in de handreiking dat het belangrijk is om gevallen van onregelmatigheden op een zo laag mogelijk niveau af te handelen.  Ook worden enkele belangrijke randvoorwaarden aan de behandeling van onregelematigheden toegelicht. Denk aan:

• Studenten en examinatoren moeten op de hoogte zijn van de regels omtrent onregelmatigheden.
• De bewijsvoering moet overtuigender zijn naarmate de ernst van de onregelmatigheid toeneemt. Hierdoor moet de rol van de examencommissie bij zwaardere onregelmatigheden prominenter zichtbaar zijn.
• De regelingen omtrent ongeldigverklaringen van toetsen moeten expliciet opgenomen worden in de OER.

Benieuwd naar de handreiking? Je downloadt deze hier.

Handreiking borging toetskwaliteit

Benieuwd naar de borging van toetskwaliteit? Deze handreiking is momenteel in ontwikkeling. De werkgroep behandelt hierin hoe de balans kan worden gevonden tussen het borgen van toetskwaliteit en het zorgen voor een goede toetskwaliteit. Dit kan niet alleen op het niveau van de examencommissie plaatsvinden, maar ook aan de voorkant van de opleidingsorganisatie. De lijn tussen deze organen is door de coronacrisis dan ook zichtbaarder geworden. Transparante en tijdige communicatie tussen de bestuurlijke lijn en examencommissies is hierbij essentieel. Over dit laatste punt wordt ook veel geschreven in de ‘Handreiking Examencommissies’ van de VH. Houd de website in de gaten voor de publicatie van deze handreiking!

Handreiking openboektentamens

De derde en laatste handreiking richt zich op de geconstateerde problematiek rond openboektentamens. In deze handreiking staan richtlijnen voor openboektentamens – hoe dit zich verhoudt tot take-hometentamens en hoe fraude kan worden voorkomen bij dit type toetsing. Ook bevat de handreiking informatie over het gebruik van bronnen en de vermelding hiervan. Benieuwd naar de handreiking? Houd de website in de gaten.

Update: de werkgroep heeft besloten de handreiking openboektentamens en borging toetskwaliteit te verwerken in de Keuzetool Toetsen op afstand.

Meer informatie over Toetsen op afstand

Meer informatie over het onderwerp toetsen op afstand vind je (onder andere) hier:

• de pagina van de werkgroep voor meer informatie;
• de TU Delft vertelt in een filmpje waarom je als student geen fraude wilt plegen;
• Maurice de Volder gaat in een verslag in op de aanpak om fraude bij schrijven te voorkomen.

Via de chat van het webinar kwamen nog enkele vragen binnen. Die beantwoorden we hieronder.