Artikel
Terugblik: dit was de Toets2daagse
Op 6 en 7 december 2022 organiseerde de werkgroep Toetsen op afstand samen met de Special Interest Group Digitaal Toetsen en
31 maart 2023
Op dinsdag 14 september 2021 namen de leden van de zone Docentprofessionalisering ons mee op safari door de proeftuinen. De proeftuinen zijn kant-en-klare werkpakketten voor docentprofessionalisering die het afgelopen jaar door de zone zijn ontwikkeld.
Projectleider Egbert Neels heet iedereen welkom op deze safari. Daarna licht prof. dr. Kim Schildkamp, aanvoerder van de zone, kort toe hoe de proeftuinen zijn ontstaan. De basis van de proeftuinen zijn de bouwstenen voor effectieve docentprofessionalisering; meer hierover lees je in het Bouwstenenrapport 2.0. Deze 29 bouwstenen in drie domeinen zijn het resultaat van literatuuronderzoek en validatie door experts naar aanleiding van de vraag “Wat maakt docentprofessionalisering meer of minder effectief?”. Aan de hand van de bouwstenen en de Educational Design Research-methode (McKenney & Reeves, 2019) is de docentprofessionalisering in de vorm van proeftuinen ontwikkeld – uiteraard evidence-informed. Er zijn zes proeftuinen:
Hierna gaan alle safarideelnemers in subsessies uiteen. Eerst volgt nog een korte toelichting per proeftuin door de projectleden van de zone Docentprofessionalisering, zodat alle deelnemers vandaag een idee hebben van het doel en de opzet van de zes proeftuinen.
Blended onderwijs kan van alles zijn: HOT onderwijs (here or there), technology enhanced, contemporain, bichroon (blend tussen asynchroon en synchroon onderwijs) enzovoorts. Maar simpel gezegd gaat het om goed onderwijs ontwikkelen. Bij de Open Universiteit is het onderwijs opnieuw vormgegeven: Activerend Academisch Afstandsonderwijs. Iwan vertelt in de subsessie over het proces van implementatie van de proeftuin Blended Onderwijs (vormgeven) in die context. Iwan Wopereis neemt de deelnemers mee op reis in de subsessie over Blended Onderwijs (vormgeven).
De proeftuin Learning Analytics (LA) is bedoeld voor docenten en ondersteuners die willen beginnen met LA. Om in het thema te blijven: LA kun je ook wel een oerwoud noemen. Er is veel data en er zijn veel mogelijkheden, maar de belangrijkste vraag is: welke data is er beschikbaar via de instelling? Aan het einde van de proeftuin oefenen de deelnemers hoe zij binnen hun instelling het gesprek kunnen aangaan over LA. Annemarie van den Broek leidt de subsessie over deze proeftuin.
Digitale peerfeedback
Peerfeedback geven kan analoog of digitaal; in de proeftuin worden de digitale mogelijkheden besproken. Die mogelijkheden zijn wel sterk afhankelijk van de tools die binnen een instelling beschikbaar zijn. Marieke van Geel leidt deze subsessie over de proeftuin Digitale Peerfeedback.
In de proeftuin gaan groepjes docenten zelf actief aan de slag met inzet van digitale peerfeedback in het onderwijs. Ze ontwerpen een werkwijze voor peerfeedback en implementeren deze in hun onderwijs.
Marlies Venhuizen-ter Beek leidt de subsessie over de proeftuin (Digitaal) Formatief Toetsen. Er bestaan nog veel misvattingen over formatief toetsen; het zou tijdrovend zijn en weinig opleveren. Maar formatief toetsen kan juist het onderwijsleerproces versterken, en technologie kan daarin ondersteunen. De proeftuin (digitaal) formatief toetsen is een professionele leergemeenschap (PLG). Docenten nemen onder andere video’s op van hun eigen onderwijs en geven feedback op elkaars lessen.
Deze proeftuin is anders vormgegeven dan de andere: het is een hackathon geworden. AI speelt een steeds grotere rol in de wereld en in ons hoger onderwijs, maar er kleven ook nadelen aan. De eerste hackathon vond plaats tijdens de Maand van AI (17-18 juni 2021). Egbert Neels neemt vandaag de deelnemers mee op reis in deze subsessie. Het mooie aan deze proeftuin is dat hij schaalbaar is; je kunt hem zo groot of zo klein maken als je zelf wilt. En de proeftuin biedt de mogelijkheid om zelf een AI-applicatie te ontwerpen via SURF.
Marijn Post leidt deze subsessie en licht alvast een tipje van de sluier op. De proeftuin Onderwijs met Open Leermaterialen gaat namelijk niet alleen in op wat open leermaterialen precies zijn, maar ook op de infrastructuur voor open leermaterialen in Nederland, en hoe je open leermaterialen op een goede manier kunt inzetten in je onderwijs. Open pedagogy komt ook kort aan bod. De proeftuin gaat uit van actief leren, praktijkvoorbeelden meenemen, samenwerken met ondersteuners en daardoor samen leren binnen de eigen instelling.
Iwan Wopereis van de Open Universiteit (OU) neemt de deelnemers mee in zijn reiservaringen op het gebied van Blended onderwijs (vorm)geven. Het belangrijkste bij het vormgeven van blended onderwijs, is het doel van het onderwijs. Pas daarna komt (de mix van) de vorm en de locatie van het onderwijs: online of fysiek (ook wel bichroon onderwijs genoemd). Binnen de OU heeft Iwan professionele leergemeenschappen (PLG) opgezet voor variabele en inleidende cursussen. Met de proeftuin doorloopt de PLG vier fases, in acht bijeenkomsten (met een looptijd van in totaal 12 weken).
Tijdens de bijeenkomsten kwamen docenten van de OU erachter dat er veel variatie is in de cursussen. Over het algemeen zijn de ervaringen met de proeftuin binnen de OU positief. De proeftuin is activerend en biedt een fijne basis. De facilitator kan zelf elementen toevoegen of extra invulling geven; het duidelijk afbakenen van thema’s is echter wel een vereiste. In de PLG’s vond sociale academische integratie plaats, wat voor meer binding tussen de docenten zorgde. Inzicht in elkaars onderwijs werkte ook inspirerend.
Jammer is dat er veel verloop was binnen de PLG’s. Daardoor worden de groepen wel eens te klein; acht docenten is optimaal voor een PLG. Ook bleken sommige docenten gefocust op hun eigen problemen, waardoor zij minder aandacht hadden voor hun eigen leerproces. Iwan stipt tot slot ook aan dat er extra aandacht nodig is voor de analysefase, want het is soms moeilijk om het onderliggende probleem boven tafel te krijgen.
De deelnemers aan deze proeftuin willen in de toekomst de actieve rol van de student versterken, en studenten meer samen laten optrekken in dit proces. Wat zij in de praktijk merken, is dat docenten nog erg worstelen met hoe ze peerfeedback (en tools daarvoor) kunnen inzetten. En ook hoe ze studenten kunnen leren om elkaar constructieve peerfeedback te geven. De deelnemers ervaren dat er onder docenten ook nog een groot niveauverschil is in de inzet van peerfeedback tijdens hun lessen. Docenten die al wat meer ervaring hebben, besteden wel aandacht aan peerfeedback. Ze kijken dan bijvoorbeeld samen met studenten hoe ze producten naast een rubric kunnen leggen.
Marieke, geeft aan dat je als docent je studenten kwaliteitsbesef moet bijbrengen, voor je hen feedback kunt laten geven op elkaars werk. Studenten moeten leren hoe een goed product eruit ziet en waar zij op moeten letten. Het (samen met je studenten) ontwikkelen en gezamenlijk oefenen met het gebruiken van een rubric is een belangrijk onderdeel bij peerfeedback, maar in de praktijk wordt deze stap vaak overgeslagen. Het maakt niet uit hoe omvangrijk je rubric is of uit hoeveel criteria deze bestaat, als maar duidelijk is wat er van de student verwacht wordt en de studenten daadwerkelijk begrijpen hoe ‘goed’ eruit ziet.
De proeftuin (digitaal) formatief toetsen bestaat uit een introductiebijeenkomst, vijf verdiepingsbijeenkomsten en een afsluitende bijeenkomst. Er is een facilitator nodig die de bijeenkomsten en het proces begeleidt. Heldere doelen, gekoppeld aan de vijf stappen uit de formatieve toetscyclus vormen het uitgangspunt. Deelnemende docenten gaan hun eigen lessen opnemen en elkaars lessen bekijken. Ze geven elkaar vervolgens feedback aan de hand van een lesobservatieformulier. Belangrijk is dat er genoeg tijd tussen de bijeenkomsten zit om de opdrachten in de eigen onderwijspraktijk uit te voeren. De proeftuin is bedoeld voor docenten met minimaal 3 jaar onderwijservaring die hun BKO of BDB hebben behaald.
Volgens de deelnemers aan deze sessie is het een hardnekkig vooroordeel dat studenten alles op het laatste moment doen, en dat zij niet voorbereid zouden zijn op het proces van formatief toetsen. Studenten kunnen het best. Maar het hangt wel af van hoe je de toetsmomenten ziet, als een belangrijke eindtoets of niet? Een van de deelnemers oppert dat je ook de feedback van studenten kunt beoordelen. Zo beloon je kritisch meedenken en dat werkt goed.
Sowieso is het een goed idee om studenten een rol te geven bij het geven van individuele feedback. Zo moeten ze zelf aan de slag met succescriteria. Volgens de deelnemers aan deze subsessie zijn studenten over het algemeen blij met peerfeedback. Belangrijk is wel dat studenten heel goed weten wat er van hen verwacht wordt. Sommige instellingen zijn momenteel aan het experimenteren met de tool FeedbackFruits.
Marijn Post legt de opzet van de proeftuin uit: zes sessies van 90 minuten. Deelnemers gaan in de proeftuin aan de slag met een eigen casus. Wanneer zij de basis kennen, gaan ze ook aan de slag met open pedagogy. Zelf leermaterialen (her)ontwerpen samen met studenten is dan een volgende stap. Denk hierbij bijvoorbeeld aan studenten die tentamenvragen construeren.
De ervaring leert dat het makkelijker is om daadwerkelijk open leermaterialen in te zetten wanneer docenten inzicht hebben in de kracht van open leermaterialen en open pedagogy. Marijn benadrukt dat het in deze proeftuin niet gaat om een discussie over wat is het beste leermateriaal is. Het uitgangspunt is dat er een grote diversiteit aan leermaterialen bestaat.
In deze subsessie is uitgebreid de tijd genomen om de proeftuin AI uit te diepen, onder leiding van Egbert. De deelnemers zijn begonnen met de voorbereidingsmodule. Samen hebben ze alle onderwerpen bekeken, en is er uitgebreid ingegaan op de voorbeelden van AI die op het internet (en in de voorbereidingsmodule) te vinden zijn. Iedereen heeft de kans gehad om te experimenteren door een AI tekeningen te laten raden, houdingen via de webcam te laten interpreteren en woordassociaties te leggen.
Vervolgens zijn de deelnemers de diepte ingegaan en hebben ze nagedacht over de mogelijkheden om AI in te zetten binnen het hoger onderwijs; daarbij rekening houdend met privacy, ethiek en algoritmische vooringenomenheid. Het leverde een interessant gesprek op, dat hopelijk een vervolg gaat krijgen in de vorm van een hackathon binnen Avans.
De gepubliceerde proeftuinen zijn te downloaden via de website van het Versnellingsplan. Alle pakketten zijn in het Engels en het Nederlands beschikbaar. Alleen de proeftuinen Onderwijs met Open Leermaterialen is nog niet gepubliceerd, maar verschijnt in oktober 2021. Het team van de zone Docentprofessionalisering hoort graag of mensen met de proeftuinen aan de slag gaan binnen hun eigen instelling. Het hele team vind je hier en de contactgegevens vind je hier.
De zone wil ook inspirerende verhalen over hoe men PLG’s opgezet heeft binnen de instelling verzamelen en onder de aandacht brengen. Neem hiervoor vooral contact op met Marlies Venhuizen-ter Beek. Kim Schildkamp vult aan dat de zone graag als een soort makelaar optreedt om mensen aan elkaar te koppelen. Delen en uitwisselen van ervaringen met de PLG’s en de proeftuinen is heel waardevol.
Tot slot roept Egbert Neels alle aanwezigen op om vooral even op de webpagina van de zone Docentprofessionalisering. Een aanrader zijn ook de placemats: daarop zie je in één oogopslag waar de proeftuin over gaat. Je vindt de placemats onder ‘producten’ en in de kennisbank van de Zone Docentprofessionalisering.
Deel deze pagina
Op 6 en 7 december 2022 organiseerde de werkgroep Toetsen op afstand samen met de Special Interest Group Digitaal Toetsen en
Van meer en kwalitatief goede reacties op cursusevaluaties tot het monitoren van de academische schrijfvaardigheid van studenten. Sinds oktober 2022
Stel je voor: je bent een EdTech startup gestart, maar weet niet zo goed hoe je verder moet gaan en
Dit artikel is geschreven door: Mira Buist-Zhuk, Hans Beldhuis, Susanne Täuber (Rijksuniversiteit Groningen) & Robert Schuwer (aanvoerder van de zone Leermaterialen).
Blijf op de hoogte van het Versnellingsplan
