Coronaclichés

Sinds half maart is Nederland in de ban van het Coronavirus. In de strijd tegen de verspreiding van het virus koos het kabinet voor een ‘intelligente’ lockdown. Dat zegt wel wat over de cultuur van een land hè, de terminologie die je gebruikt om de COVID-19-crisis aan te pakken?

Of misschien komt het door onze premier. Onderzoek heeft aangetoond dat mannen minder aan zichzelf twijfelen en sneller van hun eigen kunnen overtuigd zijn. En dus noemt Mark – die lekker bezig is, vindt Mark, en vindt ook Hugo – zijn maatregelen een ‘intelligente’ lockdown. In Nieuw-Zeeland heeft dezelfde vorm van lockdown gewoon een nummertje: “Level 3”. Jacinda heeft die zelfbevestiging kennelijk minder nodig. Enfin, dat was een zijsprongetje.

“Het zijn gekke tijden”

Een bijzondere tijd inderdaad, ook voor de Nederlandse taal. Want waar het mij eigenlijk om ging is acht weken Corona-terminologie die me om de oren is gevlogen. Paulien Cornelissen zou er een boek over kunnen schrijven. Japke-d. Bouma ook trouwens.

Door de pandemie zijn er allerlei nieuwe woorden toegevoegd aan onze taal. Neem de ‘anderhalvemetersamenleving’, ‘huidhonger’, ‘Balkoningsdag’, ‘quarantinderen’, ‘Coronakapsel’ (van niet naar de kapper kunnen gaan of zelf met de schaar of tondeuse aan de slag te gaan, meestal met weinig succes), ‘Coronakilo’s’. Of wat dacht je van ‘raamvisite’? De kraamvisite die plaats moet vinden door te zwaaien bij het raam.

En ondanks dat de criminaliteit in aantallen inbraken, overvallen en zakkenrollen daalde, kwamen er hele nieuwe criminelen bij. Neem de ‘coronahoester’ en de ‘coronaspuger’. Voor een echte taalfan als ikzelf, is het smullen. Zullen de woorden blijven of zijn we ze volgend jaar alweer vergeten?

“Hamsterweken”

Ook woorden die al bestonden maar niet zo vaak werden gebruikt, kwamen opeens in ieder journaal en elk gesprek voorbij. Neem ‘hamsteren’, dat op slag niet meer geschikt is voor de reclames van een supermarktgigant en gebarentolk Irma Sluis een eigen meme opleverde. Denk ook aan IC-capaciteit, vitale begroepen, helden, besmettingsgraad, de R, hoestdruppeltjes, mondkapjes, helden, frontlinie, viroloog, en had ik al ‘helden’ gezegd?

Naast leuke nieuwe woorden, zijn er ook hele zinnen onderdeel geworden van het collectief geheugen. In slechts enkele weken zijn ze zelfs tot clichés verworden, durf ik te stellen. Vooral het kenmerkende ‘hè’ dat aan het eind volgt. Hier de mooiste clichés op een rijtje: “Het zijn gekke tijden!” “Je moet roeien met de riemen die je hebt,” “Het is niet anders,” “Zolang iedereen maar gezond is,” “Let een beetje op elkaar,” en, “Blijf gezond!”

“Even Zoomen?”

Ja, en dan het kantoorjargon. Ook dat heeft er een heel hoofdstuk bij gekregen met dank aan COVID-19. ‘Remote’ werken, “even Zoomen,” “zet je microfoon op mute,” en “Kun je dan even virtueel je handje opsteken als je wat wilt zeggen?” Daarnaast herkent iedereen inmiddels vast wel dat ongemakkelijke moment aan het begin van een online vergadering waarbij er nog op mensen gewacht wordt. Je zit er klaar voor, de camera op je neus, microfoon al dan niet gedempt, ergens klinkt geroer in een koffiekopje of zelfs een kuch (heeft hij nou Corona?). En terwijl je wacht, vraag je je af: Hoe rommelig is het eigenlijk om mij heen? “Ja, maar je kan je achtergrond blurren,” zegt een collega. “Of neem zo’n kek achtergrondje!” Prachtig, hoe volwassen mensen nog blij kunnen worden van een feestelijk virtueel achtergrondje. De techniek staat voor niets. Maar vergeet niet dat je in beeld bent als je de neiging hebt in je neus te peuteren.