Hoe ondersteun je docenten bij het snel overschakelen naar online onderwijs?

Gisteravond was het ineens zo ver. Alle hogescholen en universiteiten sluiten hun fysieke deuren, maar hun online deuren blijven open.  De VSNU en VH staan achter het besluit om colleges zoveel mogelijk online te geven. Een enorme uitdaging voor instellingen, studenten, ICT-afdelingen, onderwijsondersteuners en niet te vergeten: docenten. Daar zijn er, levert een snelle rekensom op, zo’n 50.000 van in het hoger onderwijs. Natuurlijk, het gaat over twee weken aan onderwijs, maar een verlenging van de maatregelen is niet ondenkbaar. Hoe schakel je als instelling zo snel over op online onderwijs. En hoe neem je docenten daarin mee?

Breng de ondersteuning in stelling

Veel instellingen kennen inmiddels ‘ondersteuners’ van onderwijs. De aanhalingstekens zijn bewust, omdat het woord ondersteuners een hiërarchische verhouding doet vermoeden die er niet is, of in mijn ogen in elk geval niet zou moeten zijn. Het gaat om instructional designers, ICTO-coaches, i-coaches, onderwijskundigen, medewerkers van Teaching & Learning centers en andere functietitels, die docenten begeleiden bij de digitalisering van en in hun onderwijs. In het recente Horizon report van EDUCAUSE wordt de term learning designer gebruikt, ik hanteer die voortaan om deze rollen aan te duiden.

Learning Designers slaan de brug tussen onderwijs(kunde) en digitalisering. Zij kunnen helpen met het bepalen van de leerdoelen en succescriteria van de les, het college, of de bijeenkomst, met het kiezen van de juiste applicatie, met het inrichten ervan en ook met het leveren van ondersteuning (op afstand). Bij mijn eigen instelling worden de learning designers, ICTO-coaches getiteld, zo goed als mogelijk vrijgespeeld om deze rol te kunnen vervullen. Samen hebben ze in hoog tempo een informatief online magazine ontwikkeld om docenten op weg te helpen over afstandsonderwijs. Er zijn echter vele docenten op één ICTO-coach. Het organiseren van bijvoorbeeld webinars, het opnemen van instructievideo’s en het online delen van ervaringen via intranet of een samenwerkingsplatform (Avans gebruikt bijvoorbeeld MS Teams) is daarom essentieel. Net als leren van en met elkaar.

Online onderwijs is meer dan het digitaliseren van een college

Het is te gemakkelijk om te denken dat je een college, een les, een training, van het ene op het andere moment kunt geven in een online setting. Bij kwalitatief goed online onderwijs komt meer kijken dan het inspreken van een Powerpoint of het organiseren van een Skype-sessie voor een lesgroep. Zie bijvoorbeeld deze reflectie van de TU Delft. Voor de korte termijn is het verplaatsen van fysiek onderwijs naar een online setting een prima oplossing. Plan je verder (en het is niet ondenkbaar dat dat moet), dan zul je meer moeten nadenken over je course design: hoe is je onderwijs opgebouwd, welke route bewandelt een student en hoe ondersteun je die op afstand? Dat kan bijvoorbeeld door een leerpad te definiëren in je LMS, waarbij een student een verplichte route aflegt tussen lessen, opdrachten en interactie. Hier kun je als docent wel wat hulp bij gebruiken, en daar zijn learning designers dan weer goed in.

Leren met en van elkaar

Wat we als sector nu meemaken is voor niemand routine. Niet voor instellingen (zelfs voor een instelling voor afstandsonderwijs als de OU), niet voor docenten èn niet voor studenten. Meer dan ooit is het van belang om ervaringen te delen. Gelukkig barst het internet al van de blogs en hashtags voor online learning en hoef je het wiel niet opnieuw uit te vinden. Wel is het van belang jouw eigen ervaringen (als docent, als learning designer, als ict’er, als student) te delen binnen je instelling en kennis te nemen van de ervaringen van anderen. Zo leren we collectief hoe we met een crisis als deze om moeten gaan.

Voor de langere termijn: kies een strategie voor professionalisering

Het Versnellingsplan Onderwijsinnovatie met ICT wil, zoals de naam zegt, mogelijkheden scheppen om substantiële stappen te zetten op het gebied van digitalisering in het hoger onderwijs. De zone Faciliteren en professionaliseren van docenten richt zich daarbij op ondersteuning en professionalisering van de docent: wat heeft die nodig om aan onderwijskwaliteit te werken met inzet van ICT? Dat de vraag om digitalisering zó snel zou gaan kon niemand bevroeden en is zelfs voor het Versnellingsplan wel erg snel. De komende weken zal veel worden geïmproviseerd en gaandeweg ook geleerd. Binnen instellingen is het nu gewoon even alle hens aan dek.

Maar voor de iets langere termijn is het wel goed om een strategie te hebben om docenten te ondersteunen en professionalisering te bieden. Bij het geven van kwalitatief online onderwijs komt veel kijken dat je als docent niet van de ene op de andere dag beheerst. Er zal daarom al snel een dringende behoefte zijn aan professionalisering. We werken in het Versnellingsplan aan instrumenten om instellingen daarbij te helpen. Zoals het evidence-based ontwikkelen van een set van bouwstenen voor bewezen effectieve professionalisering. En een bewegingssensor om met elkaar te bekijken of de organisatie docenten wel voldoende in staat stelt hun onderwijs te vernieuwen met behulp van ICT. We zoeken naar een goede manier om goede voorbeelden van docenten breder te delen (een eerste selectie van drie testimonials vind je op onze site) en we proberen in proeftuinen voor professionalisering zelf aanpakken uit om er collectief van te kunnen leren. De eerste proeftuin heeft als thema digitale peerfeedback (we hebben daar ook ondersteunend materiaal bij gemaakt). Meer informatie vind je op www.versnellingsplan.nl.

De tijd zal ons leren hoe lang deze situatie aanhoudt. Voor nu: veel succes, wijsheid, gezondheid en verbinding gewenst.

Marian Kat-de Jong is programmamanager Onderwijs en ICT bij de Academie voor de Technologie van Gezondheid en Milieu van Avans Hogeschool en verbinder van de zone Faciliteren en professionaliseren van docenten.