Interview Erwin Bleumink: Samen van idee naar verandering

Erwin zit namens SURF in de stuurgroep van het Versnellingsplan. Hij is vanaf het begin betrokken geweest bij de ontwikkelingen die hebben geleid tot de Versnellingsagenda en later het Versnellingsplan. In september neemt Erwin afscheid van de stuurgroep. Wij blikken met hem terug én we kijken vooruit.

Voor Erwin begon de weg naar het Versnellingsplan bij de SURF Onderwijsdagen in 2016. Tijdens het diner werden twee speeches verzorgd, een over de invloed van onderwijs op technologie, een over de invloed van technologie op onderwijs. Die laatste, dat was Erwins speech. “Ik benijdde de andere spreker niet, de invloed van onderwijs op technologie is minimaal.” Maar ook de invloed van technologie op onderwijs was niet heel groot, zo realiseerde Erwin zich tijdens de voorbereiding van zijn dinner speech.

Ik realiseerde me dat we moeten samenwerken met partijen en instellingen als we impact willen maken op het onderwijs met technologie.

Een jaar na die betreffende Onderwijsdagen werd vanuit SURF een studiereis naar Boston georganiseerd. Thema: onderwijs en technologie. Deze studiereis was voor velen een eye-opener. De reis leidde tot een vraag aan SURF om een voorstel te doen en de notitie van Anka Mulder. Toen die samenkwamen was het Versnellingsplan geboren.

Erwin vertelt: “Op dat moment was er sprake van 1000 bloeiende bloemen op het gebied van onderwijsinnovatie met technologie in Nederland. De samenwerking en het opschalen ontbrak. Als we de impact van technologie op onderwijs wilden vergroten, moesten we samenwerken met onze leden, én moesten we borgen dat diegenen die bepalen hoe het onderwijs in elkaar zit, erbij betrokken zouden zijn.” Na de notitie van Anka is het snel gegaan. Op de SURF Onderwijsdagen van 2017 presenteerden VH, VSNU en SURF de Versnellingsagenda aan de minister. “En toen moesten we het gaan waarmaken,” vertelt Erwin.

Hoe kijk je terug op je tijd bij het Versnellingsplan?

“Dat waarmaken begon met de keuze voor een uitvoering van het plan in de vorm van partnership. Dat ging met vallen en opstaan, maar we hadden het tij mee. Iedereen zag dat we wat moesten doen met digitalisering.” Er moesten ambities geformuleerd worden op het gebied van digitalisering. Die ambities gingen niet alleen over het verbeteren van het onderwijsproces, maar ook over de manier waarop we naar het onderwijs kijken.

Erwin legt uit: “Zo zijn we onder andere flexibeler naar het onderwijs gaan kijken.” Buiten SURF, de Vereniging Hogescholen (VH) en de Vereniging van Universiteiten (VSNU), sprak Erwin met meer partijen over de ambities rond digitalisering. “Wat we vaak te horen kregen was dat de aansluiting op de arbeidsmarkt veel beter kon. Vanuit SURF konden we dat punt natuurlijk niet aanvuren, want wij kunnen ons niet bemoeien met de inhoud van het onderwijs. Daarom was ik heel blij te zien dat dit punt ook voor de VH en de VSNU belangrijk was.”

We hadden het tij mee. Iedereen zag dat we wat moesten doen met digitalisering.

De Versnellingsagenda uit 2017 werd in 2018 het Versnellingsplan met zones en een concrete aanpak. “De eerste periode met de stuurgroep was interessant. Voor ons was het heel duidelijk dat we het anders wilden aanpakken dan gebruikelijk. We wilden vrijheid en flexibiliteit voor de Versnellingsteams. Dat betaalt zich nu uit, het eigenaarschap ligt echt bij de zones en heel veel mensen zijn aanspreekbaar op de resultaten,” vertelt Erwin. Instellingen werd gevraagd aan welke zones ze wilden meewerken en er werd geworven voor de functies van aanvoerders en verbinders. In 2019 gingen de teams van start. Erwin: “Ik kijk terug op een proces waarin we in samenwerking iets moois hebben neergezet.”

Welk project uit een van de zones heeft jouw aandacht?

“Voor mij springt de blik op flexibilisering van het onderwijs eruit. En niet alleen de visie op flexibel onderwijs, maar ook de concrete samenwerking die is opgestart door de WUR, UU en TU/e in de Pilot Studentmobiliteit van de zone Flexibilisering. Je ziet nu dat we de stap zetten van visie naar realisatie en implementatie. Ik kijk er echt naar uit dat het straks realiteit is en institutionele barrières die er nu nog zijn als het gaat om flexibel studeren, zijn weggenomen. Flexibilisering van het onderwijs is tenslotte een van de ambities waar we als Versnellingsplan aan werken,” aldus Erwin.

Maar er is meer. Er wordt door acht zones gewerkt aan de kansen die digitalisering het Nederlandse onderwijs biedt, zoals in de zone Studiedata. Erwin: “Wat me ook aanspreekt is dat de manier waarop we naar studiedata kijken verandert. Data is natuurlijk een gevoelig fenomeen en er blijkt al veel meer data beschikbaar te zijn dan ik zelf had gedacht. Denk bijvoorbeeld aan cohortinformatie waarmee je inzichten kunt krijgen die je anders niet zou hebben. Of denk aan de instroomprognoses voor eerstejaarsstudenten in tijden van de Coronacrisis. We zien ontwikkelingen rond studiedata waarmee we mogelijke scenario’s beter kunnen doordenken.”

Ik kijk er echt naar uit dat het straks realiteit is en institutionele barrières die er nu nog zijn als het gaat om flexibel studeren zijn weggenomen.

Dat de Coronacrisis een enorme impact heeft gehad op het onderwijs, is geen nieuws. Maar de impact van technologie op het onderwijs verandert daardoor wel, verwacht Erwin: “Wat me opvalt is dat er vanuit het onderwijs nu nog wordt gedacht dat technologie het huidige onderwijs moet ondersteunen. Nu zie je dat we in maart heel snel zijn overgeschakeld naar online onderwijs en dat iedereen heel erg bevlogen was om dat te realiseren.” De sluiting van de fysieke locaties had tot gevolg dat het bestaande onderwijs is omgezet naar een online of afstandsvariant, waarbij technologie dat mogelijk heeft gemaakt. “Maar het heeft niet tot ander onderwijs geleid. Nu zie je dat er vragen komen rond de socialisatiefunctie van het onderwijs, rond persoonsvorming en over de didactische aspecten van online onderwijs.”

Hoe moeten we als Versnellingsplan omgaan met de Coronacrisis?

Wat Erwin betreft blijven de ambities zoals we die hebben geformuleerd bij de start van het Versnellingsplan in stand. “Flexibilisering van het onderwijs, slim inzetten van technologie en aansluiting op de arbeidsmarkt blijven relevant. Er was vanuit het Versnellingsplan natuurlijk nooit een belofte om het onderwijs volledig online te realiseren. Je ziet dat door volledig online onderwijs een aantal bestaande problemen en uitdagingen uit het onderwijs nog duidelijker wordt,” vertelt Erwin. “Neem grootschalig summatief toetsen. Dat vormt door de Coronacrisis momenteel een groot vraagstuk voor de sector. Maar eigenlijk wrong die vorm van toetsen al veel langer. Wat gebeurt daar in de toekomst mee? Stappen we in toekomst af van grootschalige toetsen? Ik hoop dat de Coronacrisis bijdraagt aan een oplossing hiervoor.”

Practica zijn een ander aspect van het onderwijs waar Erwin zich van afvraagt hoe het zal veranderen door de Coronacrisis. “Die hoorcolleges kunnen makkelijk online, maar dat geldt niet voor practica. Dat is een gebied waarop we nog kunnen winnen. Het gaat vaak om dure opstellingen die we niet zomaar online beschikbaar hebben. We moeten daar opnieuw doordenken hoe we het anders en deels online kunnen doen. Daarin investeren vereist een lange adem en is gebaat bij samenwerking.”

Dat brengt ook met zich mee dat we als sector kritisch kijken naar platformisering, meent Erwin: “We lopen er tegenaan dat we in het hoger onderwijs afhankelijk zijn geworden van grote platforms. Er ontstaan nu discussies over privacy in relatie tot deze platforms, vooral bij docenten en studenten. Maar er dient veel breder naar het borgen van waarden in deze platformen te worden gekeken; het gaat bijvoorbeeld ook om toegankelijkheid van het onderwijs, om autonomie in keuzen en om sociale samenhang. Wat mij betreft moet het ook gaan over of deze platforms bieden wat we nodig hebben als sector, en of de werkwijze past bij de waarden die we nastreven. Om hier invloed op te kunnen hebben moeten we veel meer eigenaarschap over de online leeromgeving nemen.”

Welke resultaten hoop je te zien na vier jaar Versnellingsplan?

De zones werken aan innovaties op verschillende niveaus, die door verschillende mensen in het onderwijs in gebruik genomen zullen worden, allemaal met het doel bij te dragen aan beter onderwijs voor onze studenten. “Het gevaar van een project is dat het een impuls geeft en dat het werk vervolgens nergens landt,” meent Erwin.

Hij hoopt daarom dat de innovaties in instellingen ook daadwerkelijk verandering teweegbrengen en worden geïmplementeerd: “In 2017 zag ik een aantal innovators in instellingen die in een kleine omgeving en met elkaar bezig waren. Ik zag ook bestuurders die een visie hadden op onderwijsinnovatie met ICT die nog niet verankerd was in hun instelling. Deze twee factoren moeten veranderen. Daarom is de Koerszone van groot belang. Er ligt voor hen een grote veranderopdracht: in 2023 moet onderwijsinnovatie met ICT niet alleen in alle instellingsplannen genoemd worden, maar moet die ook verankerd zijn in een innovatiestrategie, en er moet een bestuurder zijn die daar verantwoordelijk voor is en invulling aan geeft.”

Er ligt voor bestuurders een veranderopdracht: in 2023 moet onderwijsinnovatie met ICT van woorden in alle instellingsplannen in daden zijn omgezet.

Dat vergt nogal wat van instellingen, zullen mensen denken. Maar het is niet onmogelijk, heeft ook SURF laten zien. “SURF heeft een andere werkwijze moeten ontwikkelen om het Versnellingsplan te faciliteren. Instellingen zullen een andere werkwijze moeten aannemen om de innovaties uit het Versnellingsplan te implementeren en onderwijsinnovatie onderdeel van hun strategie te maken.”

Daarnaast moet er gekeken worden naar samenwerking over instellingsgrenzen heen, zegt Erwin: “Als het gaat om flexibilsering van het onderwijs, moet je afspraken maken op sectorniveau. Onder anderen over hoe je omgaat met het vastleggen van onderwijseenheden. Wie dat moet faciliteren wist ik nog niet, maar we hebben wel al het initiatief genomen om stappen daarin te zetten met edubadges.”

Wil je nog iets meegeven aan de Versnellingsteams?

Erwin: “Aan de deelnemers van het Versnellingsplan, zou ik willen meegeven: uiteindelijk gaat het om wat er binnen je instelling gebeurt, en of daar de verandering plaatsvindt. Benut het Versnellingsplan en de gezamenlijkheid om ook de rest van de instelling mee te krijgen. Gebruik hier je collega’s uit de zone voor, maar ook de stuurgroep en de Koerszone. Schakel hen in als je tegen zaken aanloopt, want je bent zelden de enige. Vaak is er dan sprake van breder gedeeld gevoel of vraagstuk, en dat los je alleen in samenwerking op. Dan verandert er ook echt iets.”

Vaak zie je dat vernieuwing plaatsvindt waar zaken elkaar raken.

Erwin voegt toe: “Aan de stuurgroep zou ik willen meegeven na te denken over verankering. Bedenk hoe we de innovaties uit de zones ook echt tot realiteit maken en continuïteit geven. Ook wil ik meegeven te bekijken waar innovaties van zones elkaar raken. Vaak zie je dat vernieuwing plaatsvindt waar zaken elkaar raken. Neem zaken als studiedata en aansluiting op de arbeidsmarkt, het zou mooi zijn als je daar kunt kijken naar waar komen mensen terecht komen na hun studie. Wat betekent het voor het onderwijs dat we in de toekomst geven? Wat betekent dit voor een leven lang ontwikkelen?”

En op de vraag, ‘anders nog iets?’ antwoordt Erwin: “Ik wil de studentbestuurders bedanken voor hun bijdragen. Dat zij in de stuurgroep zaten, was echt een cadeautje.”

Erwin neemt afscheid van SURF. Zijn opvolger in de stuurgroep van het Versnellingsplan is Jet de Ranitz. We wensen Erwin heel veel succes en plezier met zijn volgende avontuur.