Onderbouw je onderwijsinnovaties

Onderbouw je onderwijsinnovaties

Bij het innoveren van onderwijs zijn er vele wegen die naar Rome leiden. Maar minstens zoveel routes die uiteindelijk de grote zee der mislukte vernieuwingen in stromen. Gelukkig realiseren we ons steeds meer dat er meer opties zijn dan alle ideeën uit één duim of één hoofd te halen. We kunnen leren van wat anderen al deden, we kunnen gebruik maken van onderzoek en we kunnen vaste stappen volgen om een proces succesvol te maken. Evidence-based, research-based, wetenschappelijk onderbouwd, bewezen effectief: zomaar wat begrippen die al een tijdje rondzingen in het onderwijs als het gaat om de rol van onderzoek bij het werken aan onderwijskwaliteit. Waarom die Engelse termen? Wat is het verschil? Wat voor hype is dit?

Veel platforms, landelijke organisaties en overheidsinstellingen zijn er maar druk mee en op allerlei plekken ontstaan publicaties, kennisbanken, platforms, toolboxen en ondersteuningsprogramma’s. Maar waar hebben we het precies over? En hoe zorgen we ervoor dat de relevantie niet alleen voor beleidsmakers en wetenschappers helder is, maar dat het ook daadwerkelijk iets oplevert voor de docent, de student of de leerling in de klas?

Eén vraag gaat hieraan vooraf: waarom is het van belang om bij het vernieuwen en verbeteren van onderwijs gebruik te maken van onderzoek?

Laten we het begrip ‘evidence-informed werken^[1]’ eens verder verkennen. Zoals ook de zone Evidence-informed onderwijsinnovatie met ICT  dat doet. Het gaat erom dat je kiest voor een onderbouwde aanpak en dat je bij het vernieuwen van je onderwijs grondig evalueert. Uiteindelijk gaat het erom wat je ermee kunt en hoe het van waarde kan zijn voor het onderwijs.

Evidence-informed werken levert een instelling, opleiding en docent het volgende op:

1. Bewustwording
   Van studenten vragen we een onderzoekende houding en ook binnen hogescholen wordt het belang van het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden benadrukt (hoewel het werkveld deze kwaliteiten niet altijd prioriteert, maar dat is een ander verhaal). Ook het procesgericht werken, volgens een PDCA-cyclus, en cyclisch werken aan kwaliteitszorg hebben in de onderwijssector hun opmars gemaakt. Dit vraagt om docenten die zelf ook aandacht hebben voor gestructureerd en onderbouwd onderwijs ontwikkelen, en die daarmee een voorbeeldrol te vervullen hebben.
2. Efficiëntie
   Het onderwijs heeft soms de neiging naar binnen gericht te zijn waardoor het leren van elkaar en het gebruiken van kennis die op andere plekken is beproefd, niet vanzelfsprekend is. Dit zorgt ervoor dat het proces van vernieuwen veel tijd en energie kost en er geen gebruik gemaakt wordt van lessen van anderen. Zelf het wiel uitvinden, in dezelfde valkuilen stappen en daarmee niet voortbouwen op bestaande inzichten zorgt ervoor dat er ook geen structurele opbouw van kennis en ervaringen plaatsvindt. Evidence-informed werken draagt bij aan slimmer samenwerken en kennisbenutting.
3. Succes
   Natuurlijk wil je graag dat je innovatie echt iets oplevert en het tot succes leidt. De kans daarop is een stuk groter als je je keuzes baseert op een bewezen en effectieve aanpak. De kwaliteit van je beslissingen wordt vergroot en je verhaal is doordachter. Wanneer je zorgt voor een goede implementatiestructuur en monitoring dan draagt dit bij aan verbeteringen en doorontwikkeling. Zo ontwikkel je duurzaam.
4. Cultuur
   Samen werken aan onderwijsontwikkelingen, op een onderbouwde manier, bevordert de professionele samenwerkingscultuur, geeft richting en zorgt voor verbinding binnen de organisatie. Je zoekt elkaar op als collega’s, bevraagt elkaar en werkt (multidisciplinair) samen. In veel strategische plannen staat de kwaliteit van medewerkers en profilering met onderwijskwaliteit centraal. Evidence-informed werken draagt daar sterk aan bij.
   

Het zoeken naar de juiste definitie van evidence-informed werken kan leiden tot oeverloze discussies zonder goed te weten hoe je het ook echt gaat doen. De ‘Elements of Evidence’ zijn ontwikkeld om niet te blijven hangen in definitie-discussies en handvatten te bieden die bijdragen aan onderwijsvernieuwing op een structurele, doordachte en procesmatige manier. Vijf elementen die bijdragen aan het onderbouwd werken aan onderwijsontwikkelingen:

1.  Wetenschappelijke literatuur als basis voor onderwijsvernieuwing​
2. Gebruik maken van (studie)data​
3. Praktijkkennis en praktijkexperts juist inzetten​ (goede voorbeelden)
4. Aanpak vanuit een gevalideerd procesmodel​
5. Monitoring, toetsing en praktijkonderzoek van de eigen onderwijsinnovatie ​

De elementen bieden een mogelijkheid om zelf het juiste gesprek te voeren met collega’s en ook om te bepalen welke hiervan reeds van toepassing zijn, en waarmee je juist aan de slag wilt om het evidence-informed ontwikkelen van onderwijs te versterken.

Informatie​, Implementatie, Kenniscreatie

Evidence-informed werken kun je verbinden aan drie onderdelen bij het vernieuwen van onderwijs. Denk aan het verzamelen van kennis, inzichten en informatie, het (gaan) implementeren van de vernieuwing en het ontwikkelen van nieuwe kennis. Je kunt je dus richten op Informatie, Implementatie en Kenniscreatie.

Vind, ken en gebruik onderbouwde bronnen en bronnen om te onderbouwen, maar maak ook bewust gebruik van verschillende soorten informatie, zoals goede voorbeelden van anderen. De eerste drie elementen hebben hier betrekking op. Gestructureerd en cyclisch werken aan de juiste stappen, op het juiste moment, om de gewenste ontwikkeling goed en duurzaam te implementeren, heeft te maken met implementatie. Het vierde element is hierop gericht. Kenniscreatie gaat over het in staat zijn om de effecten van de innovatie te volgen en meten. En daarmee kun je inzichten te ontwikkelen die bijdragen aan een duurzame implementatie, en die ook kennis opleveren voor anderen om zelf ook succesvol te kunnen innoveren. Het laatste element gaat hierover.

De Praktijk

Je bent docent en zit in de curriculumcommissie van je opleiding. Na de zomer gaan jullie starten met een herontwerpproces van de opleiding. Hoe pak je dat nou evidence-informed aan? Een paar voorbeelden:

• Wat is je hoofdvraag of probleemstelling? En het doel van je ontwerp? Is er een verbeterpunt dat jullie willen aanpakken door middel van herontwerp? Wat zouden jullie (beter) willen bereiken door middel van de vernieuwing? En wat zijn de onderliggende vraagstukken (deelvragen)? Door je startpunt aan vragen te verbinden, creëer je een onderzoekende werkwijze.
• Ga aan de slag met een verkenning op basis van de vragen en kijk kritisch naar welke veronderstellingen er gedaan worden over de nieuwe aanpak. Kijk op het intranet van je instelling welke kaders en bronnen er worden aangeboden voor herontwerptrajecten. Zowel strategische documenten en speerpunten (zoals Leven Lang Ontwikkelen of Flexibilisering), maar ook modellen die binnen de instelling gebruikt worden. Benader contactpersonen die genoemd worden om ze te bevragen op het werken vanuit deze bronnen en modellen, en eventueel voor begeleiding.
• Zoek zelf naar literatuur en onderzoek om invulling te geven aan inhoud en proces. Wat is er bekend over effectieve methodieken voor de aanpak, maar ook over de invulling: (vak)didactiek, trends en ontwikkelingen, werkveldanalyses etc.
• Verken ook belangrijke onderwijskundige ontwikkelingen zoals programmatisch toetsen, blended onderwijs, formatief handelen, leeruitkomsten. Wie zijn de (internationale) experts die je bijvoorbeeld op social media kunt volgen en welke interne expertise is er waar je gebruik van kunt maken?
• Welke gegevens zijn er voor je opleiding beschikbaar die gebruikt kunnen worden om keuzes te maken? Denk aan studenttevredenheid, studiesucces, diepere kennis over leerresultaten. Zijn er in je instelling experts op het gebied van studiedata?
• Kies een aanpak om het proces vorm te geven. Wat past het beste bij de opdracht? Schrijft de instelling iets voor? Welke opleidingen zijn succesvol herontworpen (goede voorbeelden) en welke aanpak hanteerden zij? Welke methodiek past bij het team?
• Maak met elkaar afspraken over een lerende werkwijze zodat nieuwe ontwikkelingen gevolgd en geëvalueerd worden. Hoe monitor of meet je de (tussentijdse) veranderingen en effecten? Kun je er onderzoek aan verbinden? Welke processen richt je in om dit te blijven monitoren en de innovatie te verbeteren? Zijn er nieuwe inzichten die kunnen bijdragen aan verbetering?
• Deel je ervaringen, bijvoorbeeld via intranet, via een aansprekende publicatie met je missers en successen, maar ook de bronnen en de rol van onderzoek. Zo inspireer je ook anderen en creëer je een vanzelfsprekende cultuur van onderbouwen, leren en kennisdeling. Je kunt hiervoor de template Good Practices

En nu?

Deze vijf elementen van evidence-informed werken zijn een startpunt. Ze worden binnen het Versnellingsplan doorontwikkeld, bijvoorbeeld tot een groeimodel waarmee je een nulmeting kunt doen en je ambities kunt formuleren. Ook gaan we de elementen verder uitwerken en aanvullen met goede voorbeelden en contextinformatie. En wellicht zelfs tot een module ‘evidence-informed onderwijsinnovatie met ICT’ zodat je ze direct kunt meenemen wanneer je bijvoorbeeld bezig bent met herontwerp naar blended learning of je wilt meer met VR gaan werken bij onderwijs in praktijkvaardigheden.

Maar je kunt zelf ook nu al met deze elementen aan de slag. Een paar tips:

• Wat was vóór het lezen van dit artikel jouw beeld van evidence-informed werken en is dat nu veranderd? Ga het gesprek aan met je collega’s over wat evidence-informed werken voor jullie inhoudt.
• Op veel plekken is kennis vanuit onderwijsonderzoek (gratis) beschikbaar. Bijvoorbeeld op onderwijskennis.nl of via intranet bij de eigen instelling.
• Over het werken met studiedata is een platform ontwikkeld: doe-meer-met-studiedata.nl.
• Ga actief op zoek naar goede voorbeelden binnen je instelling of op andere plekken. naast inspiratie, heb je ook contextinformatie nodig om het te kunnen vertalen naar je eigen (vakspecifieke) context en randvoorwaarden. Gebruik dit template om goede voorbeelden te beschrijven of om anderen te bevragen zodat je kunt leren van hun goede voorbeelden.
• Verken verschillende procesmodellen die passen bij de innovatie die je wilt realiseren, zoals ADDIE, het EMBED-model of het Tuning-schema. En verbind je implementatieproces aan kwaliteitszorg waarin je continue verbetering centraal stelt.
• Zoek contact met onderzoekers (studenten, lectoraten, kenniskringen) om grondig de impact van je interventie te monitoren en daardoor nieuwe kennis voor de sector ontwikkelt. Dit kan ook met verschillende beurzen en fondsen, zoals het Comeniusprogramma of door artikelen te publiceren: online of in vakbladen.

^[1] * Kies gerust voor een vergelijkbaar begrip dat de lading dekt, als je uitslag krijgt van deze Engelse term 😉