Artikel
Terugblik: dit was de Toets2daagse
Op 6 en 7 december 2022 organiseerde de werkgroep Toetsen op afstand samen met de Special Interest Group Digitaal Toetsen en
31 maart 2023
Tijdens een overleg over hoe we over instellingen (mbo-hbo-wo) heen van elkaar kunnen leren op het gebied van open leermaterialen (of OER), kwam het gesprek op digitale toegankelijkheid van materialen die docenten voor hun studenten verzamelen en maken. Gaby Lutgens vertelde dat ze binnen Universiteit Maastricht (UM) een taskforce hebben opgericht met als doel bewustzijn te creëren binnen de instelling over dit thema en in gezamenlijkheid stappen te zetten om verbeteringen voor studenten en medewerkers te realiseren. In dit artikel praten Gaby en Pascal Koole verder.
Gaby is als projectmanager rondom open leermaterialen en digitale toegankelijkheid bij de bibliotheek van UM werkzaam. Zij vertelde dat zij lid is van een instellingsbrede werkgroep die onderzoekt hoe het onderwijs ‘open en inclusiever’ gemaakt kan worden. Pascal is benieuwd naar hoe ze dat aangepakt hebben.
De taskforce ‘Drempelvrij studeren en werken aan de UM’ is in het leven geroepen nadat de toenmalige rector (Rianne Letschert) namens de UM de ‘intentieverklaring VN-verdrag voor instellingen hoger onderwijs’ inzake de rechten van personen met een handicap heeft ondertekend. Dit multidisciplinaire team kijkt naar de toegankelijkheid van de UM-gebouwen en voorzieningen, maar ook naar de digitale toegankelijkheid van het onderwijs, zodat studeren en werken voor iedereen (dus ook met een fysieke of cognitieve beperking) zo eenvoudig mogelijk is.
Pascal: “Ik kan mij iets voorstellen bij aanpassingen voor die fysieke toegankelijkheid van gebouwen, maar waar denken jullie aan als het gaat om die digitale toegankelijkheid van het onderwijs?”
Het begint vaak al met websites die studenten raadplegen om te weten waar ze moeten zijn voor hun colleges of werkgroepen. Maar je kunt ook denken aan systemen en studiematerialen die studenten vaak gebruiken voor hun opleiding. Om de toegankelijkheid van onze websites te verbeteren hebben we een scan laten uitvoeren door Stichting Accessibility. Met dank aan de scan hebben we een goed beeld kregen hoe we de instellingswebsite en de website van de universiteitsbibliotheek (UB) kunnen verbeteren. Het gaat dan om zaken als lettertype, kleur/contrast, duidelijke en consequent gebruik van koppen op iedere pagina, of het kunnen vergroten-hooveren-uitklappen en verbeteren van interactieve onderdelen als formulieren of systemen. Bij dat laatste kun je denken aan de digitale leeromgeving (DLO) of systemen die studenten gebruiken om hun toetsen in te maken, maar ook systemen waarmee ze op zoek gaan naar materialen om te bestuderen voor het vak dat ze volgen.
Dat kan dan zowel de collectie van uitgeverijen betreffen, als materialen die docenten zelf gemaakt hebben: presentaties, kennisclips of readers die ze doorgaans gedeeld hebben op daarvoor ingerichte platforms. Denk hierbij aan de platforms DLO of een repository voor open leermaterialen.
Pascal: “Dat past natuurlijk heel mooi bij deze Open Education Week: wat zijn jullie tegengekomen in dit kader?”
Bij de website-scan realiseerden we ons dat het voor studenten niet veel uitmaakt of je een website bezoekt of (al dan niet na het inloggen) op een systeem uitkomt. Je ‘doet’ het allemaal vanachter je laptop, of in ieder geval op een scherm. Maar wat wel anders is, is dat je wat betreft systemen vaak afhankelijk bent van wat de leverancier van het systeem levert. Wij hebben als taskforce gerealiseerd dat het aspect van digitale toegankelijkheid voortaan als criterium moet worden meegenomen bij de aanschaf van nieuwe tools en systemen. Daarbij komen aspecten als navigeren en leesbaarheid om de hoek kijken, maar bijvoorbeeld ook opties om live ondertiteling aan te zetten in online vergadertools. En als het systeem al in gebruik is, kijk dan in ieder geval hoe je het gebruik zo laagdrempelig mogelijk kan maken.
“En als het om die materialen gaat die de student allemaal geacht wordt te gebruiken of bestuderen?”
Naast die systemen zijn de materialen misschien nog wel belangrijker inderdaad. Vanuit de leeromgeving verwijst de docent naar verschillende leermaterialen. Bijvoorbeeld met een instructie in de DLO (Canvas) naar een video of bijlage zoals hoofdstukken van boeken en artikelen.
Wat we als bibliotheek momenteel bekijken is of we afspraken kunnen maken met uitgeverijen over het digitaal toegankelijk maken van hun materialen en met welke tools we studenten kunnen helpen ze beter te gebruiken. Denk daarbij aan het (laten) omzetten van fysieke boeken naar braille of (uiteraard rekening houdend met de geldende auteursrechten) het scannen van boeken zodat ze digitaal aangeboden kunnen worden, zodat de student een voorleestool kan gebruiken of de tekst kan aanpassen aan persoonlijke behoeften. Door studenten te vragen naar hun ervaringen met deze situaties weten we dat sommige scans niet goed voorgelezen worden door bepaalde voorleestools. Daarnaast is het soms lastig om op tijd te weten welke boeken studenten worden verwacht aan te schaffen voor een bepaald vak, zodat zij tijdig actie kunnen ondernemen. Waar een docent zich niet altijd van bewust is, is dat studenten met bijvoorbeeld ADHD meer tijd nodig hebben om te plannen en te structureren en dus kunnen vastlopen als ze op vrijdag een opdracht krijgen die maandag ingeleverd moet worden.
“Wat doen jullie om docenten bewust te maken van hoe ze hun eigen materialen kunnen verbeteren?”
We hebben eerst gevraagd aan studenten die zich aangesloten hebben bij het UnliMited netwerk wat ze tegenkwamen in Canvas-courses inclusief de daarin door de docent gedeelde cursusboeken, presentaties, kennisclips etc. Daar bleek nog veel ruimte voor verbetering. Met de taskforce hebben we naar aanleiding daarvan richtlijnen opgesteld voor het maken van toegankelijkere documenten en video’s. Denk wederom aan lettertype en consequent gebruik van kopjes, maar ook aan het altijd toevoegen van ondertiteling bij video voor slechthorende studenten en zogenaamde alt-teksten bij afbeeldingen om te zorgen dat slechtziende studenten ook weten wat daarop te zien is als de pagina voorgelezen wordt door bijv. Read-aloud (een gratis voorleestool).
En vorig jaar hebben we in het kader van de Dag van de Toegankelijkheid een webinar georganiseerd voor docenten. We hebben toen ervaringen en de richtlijnen gepresenteerd en hebben we de start gemaakt met het delen van deze informatie op het intranet. We merken dat docenten nog maar zelden op eigen initiatief op zoek gaan naar deze informatie. Vaak gebeurt dat pas als een student om hulp heeft gevraagd, dus willen we er regelmatig aandacht aan besteden en workshops over organiseren. “Nu ik dit zo zeg,” lacht Gaby, “bedenk ik me dat ik natuurlijk ook op onze eigen kanalen kan linken naar dit interview in de Open Education Week”.
Daarnaast zijn we samen met het Disability Office en de coördinatoren van de BKO ook aan het bekijken hoe we deze richtlijnen onderdeel kunnen laten zijn van docentprofessionalisering. Idealiter in een wat groter verband als ‘universal design for learning’ waarbij we aandacht willen besteden aan hoe je als docent bij het ontwerpen van je onderwijs en daarbij horende materialen rekening kan houden met allerlei behoeften van studenten. Naast digitale toegankelijkheid voor studenten met een beperking, komen dan ook aspecten aan bod als taal, diversiteit of kosten, waarmee je een veel grotere groep studenten tegemoetkomt in wat ze nodig hebben. “Haha, en zo zijn we terug bij open en inclusief onderwijs, want iedere verbetering is ook zinvol voor studenten zonder expliciete beperking!”
“Dat laatste was mij ook al opgevallen, veel adviezen zijn eigenlijk zinvol voor alle studenten. Ik zie ook wel veel kansen in het bieden van meer keuzes voor onze mbo studenten, bijvoorbeeld opdrachten en leervormen waar zij zelf uit mogen kiezen. Gaby, het is wel duidelijk dat jullie al enorm veel doen en hebben gedaan op dit gebied. Dank je wel voor dit inspirerende en leerzame gesprek, wij nemen dit graag mee in ons ontwikkelpad komende jaren!”
Feiten en adviezen rondom digitale toegankelijkheid
Bronnen
Over de auteurs
Pascal Koole, werkzaam bij ROC van Amsterdam-Flevoland, houdt zich bezig met het ‘boosten’ van de landelijke samenwerking op OER in het mbo. Het digitaal toegankelijker gaan maken van de materialen is daarbij een belangrijk thema, reden voor haar om in gesprek aan te gaan met Gaby Lutgens (UM) om meer te leren over de taskforce die binnen Universiteit Maastricht stappen zet op dit thema.
Photo by Devin Pickell on Unsplash
Deel deze pagina
Op 6 en 7 december 2022 organiseerde de werkgroep Toetsen op afstand samen met de Special Interest Group Digitaal Toetsen en
Van meer en kwalitatief goede reacties op cursusevaluaties tot het monitoren van de academische schrijfvaardigheid van studenten. Sinds oktober 2022
Stel je voor: je bent een EdTech startup gestart, maar weet niet zo goed hoe je verder moet gaan en
Dit artikel is geschreven door: Mira Buist-Zhuk, Hans Beldhuis, Susanne Täuber (Rijksuniversiteit Groningen) & Robert Schuwer (aanvoerder van de zone Leermaterialen).
Blijf op de hoogte van het Versnellingsplan
