Praktijkvaardigheden aanleren: online en hybride les in laboratoriumonderwijs

Hoe leer je als docent online of hybride praktijkvaardigheden aan, als je dat normaal gesproken fysiek in een laboratorium doet? Tijdens het symposium van Present-day Practicals deelden universitaire docenten hun ervaring met online en hybride lesgeven in een lab-omgeving. In dit artikel zetten de werkgroep Digitaal onderwijs in praktijkvaardigheden deze ervaringen én tips voor je op een rijtje.

Voordat we verder ingaan op de ervaringen, maken we onderscheid tussen twee leeruitkomsten: onderzoeksvaardigheden (hypothese, onderzoek en analyse) en labvaardigheden (veiligheid in het laboratorium en praktijkvaardigheden). De manier van lesgeven kan erg verschillen afhankelijk van welke leeruitkomst het belangrijkst is voor je vak. Dat zie je terug in de volgende vier voorbeelden.

Eerstejaars online lesgeven

Aleksandra Biegun, docent aan de Rijksuniversiteit Groningen, gaf haar eerstejaars natuurkunde studenten thuisopdrachten ter vervanging van lesgeven in een lab.  Ze gaf studenten de opdracht om een experiment op te zetten met spullen die in hun huis te vinden waren. De studenten presenteerden hun bevindingen aan het eind van het blok doormiddel van een poster. Daarnaast hielden de studenten hun voortgang van het proces bijvia een digitaal logboek, waar Aleksandra op ieder moment bij kon. Studenten kregen assistent-, docent-, en peerfeedback, maar hadden voornamelijk zelf de autonomie over het experiment. Deze manier van lesgeven gaf de studenten de kans om creatieve oplossingen te vinden wanneer ze geen toegang hadden tot labapparatuur. Bijna alle studenten haalden het vak.  

Online les met LabBuddy

Voor het vak Food Ingredient Functionality gebruikte Julia Diederen en Bake de Rink, docenten aan de Wageningen University, de virtuele lab-omgeving LabBuddy. Ze toetsten hun 300 studenten op hun onderzoeksvaardigheid.  Julia en Bake begonnen het vak vaak met verschillende kennisniveaus. Ze implementeerden feedback – iedere keer dat ze het vak gaven – op diverse manieren. Studenten gaven aan het meeste belang te hebben bij tussentijdse berekeningen, omdat deze een idee gaven welke berekeningen gemaakt moesten worden om tot het eindresultaat te komen.

Thuisexperiment uit een pakketje   

Een practica pakketje met benodigde spullen naar de studenten thuissturen tijdens de lockdown – daar kozen docenten Philippe Puylaert (WUR) en Shanice Martopawiro (Aeres Hogeschool Almere) voor. Ondanks de hoeveelheid werk betrokken bij het maken van de pakketjes, was het een goedkoper alternatief dan fysieke practica. Omdat de practica plaatsvonden in de thuisomgeving konden de studenten langer en meer observeren en was er geen gebrek aan ruimte – wat soms een probleem kan zijn op de universiteit. De resultaten werden wekelijks online besproken met behulp van digitaal bewijsmateriaal, zoals foto’s en video’s. Omdat deze manier van lesgeven zo beviel, behouden Philippe en Shanice de thuisexperimenten in hun lesmethode. Daarbij voerden beide docenten wel wat veranderingen door: Philippe maakt nu gebruik van instructiefilmpjes en Shanice laat studenten fysiek hun wekelijkse update geven.

Hybride lesgeven in laboratoriumonderwijs

Voor de COVID-19-pandemie werd er door studenten aan de Technische Universiteit Eindhoven gewerkt in een ML-II lab, waar studenten toegang hadden tot alle benodigdheden om te werken aan experimenten. Door beperkte toegang tot het lab door de pandemie, werd een nieuw lab voor de studenten opgezet. Hier was minder materiaal beschikbaar en hadden studenten beperkt de tijd. Daarom besloot docent Serena Buscone om ter ondersteuning extra assistenten in te zetten. Lessen gaf ze daarnaast online. Daarbij merkte ze al gauw wat goed werkte – denk aan explainers gemaakt door professoren. In deze video’s werden protocollen en specifieke labvaardigheden uitgelegd, waardoor studenten zelfverzekerder het lab in konden stappen en gelijk aan de slag konden met hun experimenten.

Tips voor online en hybride praktijkvaardighedenonderwijs

Ga jij ook online of hybride lesgeven in praktijkvaardigheden? Volg dan de volgende tips:

• Gebruik de juiste soort feedback (of een mengeling hiervan):
  • peer-feedback;
  • docent/assistent-feedback;
  • hints;
  • tussentijdse berekeningen.
• Voorkom cognitieve overbelasting zodat de studenten zich volledig kunnen focussen op hun experiment en praktijkvaardigheden. Bereid je studenten theoretisch voldoende voor met behulp van:
  • online theorie;
  • online praktijkvaardigheden en protocollen.
• Vertrouw op de creativiteit en kennis van je studenten en geef ze de autonomie om zelf oplossingen te zoeken, ze zijn slimmer dan je denkt.