Start landelijke Code of Practice Studiedata

Start landelijke Code of Practice privacy & ethiek voor het inzetten van studiedata

Het is 2020 en dat betekent dat de zone Veilig en betrouwbaar benutten van studiedata begint met de organisatie van de ontwikkeling van een landelijke Code of Practice privacy & ethiek voor studiedata. In deze blog lees je wat een Code of Practice is, waarom het een nuttig hulpmiddel voor versnelling van de inzet van studiedata bij hoger onderwijsinstellingen is, en welke initiatieven er al zijn.

Wat is een Code of Practice?

Een Code of Practice is een set normen, waarden en regels die richting geeft aan hoe mensen in een bepaalde beroepsgroep zich gedragen in de praktijk van hun werk. Het opstellen van deze richtinggevende principes gebeurt ook in andere sectoren. Zo hebben de gemeentes Amsterdam en Eindhoven principes voor een geformuleerd die nu zijn opgenomen door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.

Een Code of Practice is geen alternatief voor, of vervanging van, de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Een Code of Practice kleurt de AVG in voor de specifieke context: in ons geval het verantwoord gebruik van studiedata in hoger onderwijsinstellingen in Nederland. De Code of Practice wordt een overzicht van aspecten waar een hoger onderwijsinstelling aan moet voldoen om op een ethische en privacy-vriendelijke manier te kunnen werken met studiedata.

Waarom een Code of Practice?

Wanneer er wordt gewerkt met persoonsdata zijn er heel wat vragen. Hoe zorg je ervoor dataverzameling van toegevoegde waarde is en de privacy van de studenten gerespecteerd wordt? Ga je werken met de grondslag gerechtvaardigd belang of toestemming? Als je gaat werken op basis van toestemming, hoe ga je om met studenten die geen toestemming geven? Hoe hou je regie over data wanneer je tools van commerciële bedrijven gebruikt? Hoe betrek je alle belanghebbenden en wanneer is communicatie transparant genoeg? Dit zijn slechts een aantal voorbeelden van relevante ethische en privacy-vriendelijke overwegingen.

Momenteel zijn er zorgen over het (verdere) gebruik van studiedata. Deze zorgen hebben deels te maken met onduidelijkheid over dat gebruik van studiedata. Zo is het is niet altijd duidelijk hoe het gebruik plaatsvindt, met welke doel(en) dat gebeurt, welke risico’s de gebruikers zien en welke maatregelen daarvoor zijn genomen om die te adresseren, en binnen welke kaders het gebruik gebeurt. Omdat tegelijkertijd veel betrokkenen in het onderwijsveld mogelijkheden zien om studiedata te benutten voor verbeteringen in het onderwijs – inhoudelijke en bedrijfsmatige – is er een sterke behoefte aan helderheid: waarom willen instellingen meer doen met studiedata? Wat doen zij met studiedata? En hoe doen zij dat?

Instellingen zelf willen ook pas van start met hun experimenten wanneer er grondig is nagedacht over de bescherming van de rechten en vrijheden van de studenten. Maar hoe zorg je er nou voor dat je niks mist? Een Code of Practice is een hulpmiddel om de gewenste duidelijkheid te verschaffen. Het vormt een kader om bijvoorbeeld experimenten met nieuw gebruik van studiedata te ontwerpen of de inzet van studiedata voor onderwijsbeleid aan te toetsen.

We beginnen niet bij nul

De afgelopen jaren zijn er bij meerdere hoger onderwijsinstellingen en SURF al waardevolle trajecten geweest waarin een Code of Practice is ontworpen, bijvoorbeeld bij de VU Amsterdam. Ook zijn er privacyrichtlijnen voor studiedata ontwikkeld door SURF. Veel onderwijsinstellingen werken daar momenteel aan of willen ermee starten. Ook is het thema opgenomen in de Strategische Agenda van het Ministerie van OCW. Het afgelopen jaar heeft de zone Studiedata deze initiatieven in kaart gebracht en met uitvoerig geanalyseerd. We zien dat het ontbreken van een nationale Code of Practice belemmerend is voor het versnellen op de inzet van studiedata. Genoeg basis en urgentie dus om de stap te maken naar een landelijke Code of Practice.

Stap voor stap

De landelijke Code of Practice Studiedata maken wij niet alleen. Hiervoor consulteren we de relevante instellingen, koepels en andere organisaties, en brengen hen eventueel samen. Het belangrijkste doel is dat de Code of Practice instellingen verder helpt in het realiseren van hun ambities bij het gebruik van studiedata. Een belangrijke randvoorwaarde en voorwaarde voor succes is dat de standaard breed gedragen wordt.

Wij beginnen met een vooronderzoek, het maken van een beschrijving van het beoogde resultaat. Daarna volgt een stakeholderanalyse en een concreet plan van aanpak. Om het proces zo transparant mogelijk te maken zullen wij jullie regelmatig op de hoogte houden van onze voortgang.