Mens en cultuur zijn belangrijke aspecten in de totstandkoming van een meer structurele inzet van studiedata, ziet Theo Nelissen van Avans Hogeschool. “Communicatie is een punt van aandacht: het meenemen van de organisatie is het halve werk.”
De grootste meerwaarde van de zone Veilig en betrouwbaar benutten van studiedata? Dat is kennisdeling, vindt Theo Nelissen, senior beleidsadviseur Institutional Research bij Avans Hogeschool. “In het begin kwam die kennis vooral van de VU, omdat zij al met goed uitgewerkte modellen werken, maar inmiddels brengen ook andere instellingen steeds meer interessante dingen in.”
Misschien wil je wel mínder dan er privacy-technisch mogelijk is
Het valt hem op dat de cultuur van de verschillende organisaties doorsijpelt in de manier waarop ze het onderwerp studiedata aanpakken. Waar de ene instelling voortvarend van start gaat, ziet de andere meer in een stapsgewijze afweging om tot de randvoorwaarden voor studiedata te komen. Hoe past Avans daartussen? “Avans heeft een informele cultuur met tot op zekere hoogte veel vrijheid voor individuele medewerkers,” zegt Theo. “Het kan daardoor wat tijd kosten om scherp te krijgen hoe iets formeel in elkaar zit. Dat kan soms tijdelijk wat ruis opleveren, maar ook veel mooie initiatieven.”
Deelname aan de zone begon voor Avans met de studiereis naar het Verenigd Koninkrijk die SURF in het voorjaar van 2019 organiseerde. Daar ontstond onder twee directieleden van Avans groot enthousiasme over de nieuwe mogelijkheden rondom studiedata. “Van de vergezichten die ze bij terugkomst schetsten, schrokken wij bij de afdeling Institutional Research een beetje,” vertelt Theo. “Wij hebben ervaring met de hoeveelheid werk die een klein studiedataproject met zich meebrengt, zoals een onderzoek naar studie-uitval of het voorspellen van studiesucces. We waren bezorgd dat de implicaties van deze vergezichten werden onderschat.”
Het gaat er allereerst om waar de student het meeste bij gebaat is.
Dát Avans kan profiteren van een meer structurele inzet van studiedata, ziet hij zeker. Avans staat voor kleinschaligheid en streeft naar flexibilisering van het onderwijs. Daaraan kunnen studiedata een belangrijke bijdrage leveren, door studenten handvatten te bieden om het eigen leerproces in te richten en door docenten de mogelijkheid te geven om meer te differentiëren aan de hand van de wensen van hun studenten. Theo: “Het startpunt daarvoor is het afspreken van een kader. Het gaat er niet om wat er privacy-technisch allemaal mag, hoe belangrijk ook, het gaat er allereerst om waar de student het meeste bij gebaat is. Misschien wil je wel minder dan er mogelijk is.”
Vanuit zijn expertise als onderzoeker met ervaring met studiedata-analyse werd Nelissen gevraagd om een instellingsvisie op studiedata te schrijven. “Dat is min of meer zo gelopen. Dat is ook vrij typisch voor Avans; er is ruimte om zaken op te pakken en pas daarna wordt het geformaliseerd.”
Het fundament van deze visie is klaar. Twee basisprincipes liggen voor Avans ten grondslag aan iedere omgang met studiedata: vertrouwen en menselijke maat. Vertrouwen gaat over een transparante omgang met studiedata, het borgen van privacy en ethiek en het uitsluitend gebruiken van data met het oog op kwaliteitsverbetering. De menselijke maat hangt samen met de kleinschalige, persoonlijke onderwijsvorm die Avans hanteert, waarin de mens centraal staan en waarin data en geautomatiseerde feedback geen vervanger mogen zijn voor menselijk contact en individuele verschillen.
“Het klinkt logisch en je kunt het er ook bijna niet mee oneens zijn, maar er is wel goed over nagedacht,” zegt Theo. “Interessanter wordt het als de basisprincipes concreet worden. Wanneer ze bijvoorbeeld leiden tot gedragscodes, wordt het spannend, want dan gaat het opeens je eigen werk beïnvloeden.”
De visie op data maakt onderdeel uit van een groter ICT- en onderwijstraject dat bij Avans loopt, BOOST IT, en is sterk gekoppeld aan de ambitie van Avans Hogeschool voor de komende jaren. Een regiegroep informatievoorziening houdt zich bezig met besluitvorming en prioritering rondom dataonderwerpen. Het deel van BOOST IT dat over onderwijs gaat, is aangesloten bij het leer- en innovatiecentrum. “We doen ons best om de menselijke en onderwijskundige kant voorop te stellen, maar daar kan soms wel spanning ontstaan,” zegt Theo.
Zoals het een onderzoeker betaamt, kijkt hij kritisch naar zijn eigen rol in het proces om studiedata grootschalig te benutten binnen Avans. Zijn neiging om goed doordacht te werk te gaan, kan onrust oproepen onder de mensen die een agile proces nastreven: gebeurt er wel genoeg? Wat staat er op de planning voor de komende sprint? Het zijn twee werelden die soms moeilijk te verenigen zijn.
“Er staat druk op de ketel. Mijn persoonlijke valkuil is om me als een klassieke wetenschapper twee maanden op te sluiten, om met een zorgvuldig gewikt en gewogen eindrapport naar buiten te komen, om dan te ontdekken dat de realiteit buiten de kamer ondertussen is veranderd. Communicatie is een punt van aandacht: het meenemen van de organisatie is het halve werk.” Daarnaast draagt hij in zijn positie enigszins een dubbele pet, omdat hij als onderzoeker ook in een klantrol zit: hij is ook een gebruiker van studiedata die wil dat alle randvoorwoorden gewoon geregeld zijn.
Doordat de inzet van studiedata aan zo veel aspecten van het onderwijs en onderzoek raakt, is er afstemming nodig op verschillende plekken. Juist in de menselijke kant zit hem de kneep, ziet Theo. “Het gaat over meer dan het inrichten van een dashboard. Wat hebben studenten aan de inzichten uit de data? Hoe maak je ze eigenaar van het eigen leerproces? Welke begeleiding bied je daarbij? Hoe zorg je dat een dashboard motiverend werkt? Ook van docenten wordt veel gevraagd. De structurele inzet van studiedata vraagt een onderzoekende houding in de hele organisatie. De omslag naar een evidence-informed cultuur heeft tijd nodig. Onze visie op data is een goede eerste stap. Nu we de visie voorleggen aan de organisatie, zal het besef ontstaan dat we data zullen inzetten en welke mogelijkheden dat met zich meebrengt.”
Van 24 mei tot en met 8 juli publiceren we wekelijks verhalen uit de praktijk over het gebruik van studiedata. Zeven leden van de zone Studiedata van hogescholen en universiteiten vertellen wat zij doen met studiedata. Ze geven inzicht in hoe hun instellingen studiedata benutten om het hoger onderwijs te verbeteren voor studenten en welke voordelen de instellingen hier van hebben.
De interviews zijn gebundeld in het magazine Praktijkverhalen Studiedata. Wil je nu al alle praktijkverhalen lezen? Download het magazine dan hier!
Tekst: Marjolein van Trigt