Terugblik 2019: De zone Docentprofessionalisering

Het eerste jaar van het Versnellingsplan zit erop. In een reeks interviews blikken we met de aanvoerders van de zones terug op hoe het hun zone in 2019 is vergaan. In deze editie aan het woord: Kim Schildkamp (Universiteit Twente) en Ronald Spruit (Avans Hogeschool), aanvoerders van de zone Faciliteren en professionaliseren van docenten.

Wat waren jullie verwachtingen toen jullie startten bij de zone?

Kim: Ik vond het spannend. Ik vroeg me bijvoorbeeld af hoe de mensen met een ict-achtergrond en de mensen met meer expertise in docentprofessionalisering elkaar zouden vinden. Al vrij snel was echter duidelijk dat ict voor iedereen een middel is en dat docentprofessionalisering centraal staat, met het oog op het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs.

Ronald: Bij de kick-off bleek dat alle deelnemers aan onze zone met dezelfde vragen zaten. Wat verstaan we onder docentprofessionalisering? Wat is ons doel? Welke impact kunnen we maken? Hoezo versnellen? (lacht) De uitdaging was om een gemeenschappelijke ambitie te formuleren en een taal te ontwikkelen.

Kim: De eerste maanden waren wel een worsteling. ‘Docentprofessionalisering op het gebied van onderwijsinnovatie met ict’ – ik denk dat je daar al drie containerbegrippen te pakken hebt. Wat ga je dan concreet met elkaar doen? Daar zijn veel discussies over gevoerd. Na een paar maanden kwam er meer helderheid en nu hebben we een mooi plan liggen waar iedereen achter staat, met verschillende thema’s waar iedereen aan werkt.

Wat hebben jullie het afgelopen jaar gedaan?

Kim: We zijn begonnen met het vinden van definities. We hebben een aantal thema’s geïdentificeerd (Goede voorbeelden, Effectieve docentprofessionalisering, Proeftuinen, Integrale aanpak en Strategie op sectorniveau) en we hebben daaraan een aantal doelstellingen gekoppeld. De trekkers van de werkgroepen zullen hier zelf meer over vertellen. Als aanvoerders houden wij ons onder meer bezig met het thema Strategie. We voeren gesprekken met de Vereniging van Universiteiten (VSNU) en Vereniging Hogescholen (VH) om te kijken of onderwijsinnovatie met ict kan worden opgenomen in de competenties van de Basiskwalificatie Onderwijs (BKO) en de Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid (BDB). We zijn wel zo realistisch om te denken dat je anders nooit de grote groep meekrijgt. Door de VH zijn we al uitgenodigd om een voorstel te doen over hoe de competenties kunnen worden verankerd in de BDB. Bij VSNU gaan we volgend jaar op bezoek. Met betrekking tot de BKO verwachten we iets meer uitdagingen, omdat universiteiten vaak meer hechten aan hun vrijheid. Ook zijn er nog steeds mensen die zich afvragen of een docent ict als middel nodig heeft om goed onderwijs te geven. Wij menen uiteraard van wel. Zonder ict kun je studenten niet goed voorbereiden op hun leven na hun studie.

Ronald: Sinds de Onderwijsdagen denken we ook na over de vraag of we docentprofessionalisering niet meer moeten flexibiliseren. Nu is het vaak nogal aanbodgestuurd. Meer flexibilisering kan ertoe leiden dat docenten zichzelf blijven ontwikkelen, ook ná de BDB en de BKO, passend bij de eigen leervraag. Het is belangrijk dat die ontwikkeling wordt erkend, bijvoorbeeld in de vorm van een edubadge, en dat professionalisering ook meetelt bij een promotie of een jaargesprek.

Wat vind je het grootste succes van 2019?

Ronald: We hebben vooral gewerkt aan concrete producten. We hebben veel ontwikkeld, om feedback gevraagd en die ook gekregen, onder meer op congressen en de SURF onderwijsdagen. Doordat we vaak kiezen voor rapid prototyping principes, kunnen we snel bijsturen. Zo voorkomen we teleurstellingen. Maar natuurlijk moet je altijd kritisch blijven.

Kim: De onderwijsdagen waren een mooi moment. Het was niet makkelijk om een team te vormen en gezamenlijke doelstellingen te formuleren, maar op de onderwijsdagen was het voor mijn gevoel zover: iedereen stond daar, iedereen was trots op wat we hadden bereikt. Dat was een keerpunt.

Wat neem je mee naar 2020?

Kim: Alles wat we in 2019 in gang hebben gezet, moeten we uitbouwen. Wat ik heel belangrijk vind, is dat we evidence informed werken. Of we werken op basis van onderzoek, òf we volgen een rapid prototyping approach en we proberen iets uit en dat onderzoeken we. We mogen twee onderzoekers inhuren die onder andere alle proeftuinen zullen onderzoeken. Wat werkt en onder welke omstandigheden? Straks is al die kennis beschikbaar voor alle instellingen: in toolkit, vlogs, lijstjes randvoorwaarden, do’s en don’ts, noem maar op.

Ronald: We willen onze opbrengsten snel delen, erop vertrouwend dat anderen er hun voordeel mee doen.

Wat hebben we bereikt in 2022?

Kim: In 2022 is onderwijsinnovatie met ict een basiscompetentie geworden in de BDB en de BKO. Niemand kan er meer onderuit; alle nieuwe docenten moeten er iets mee. Ik hoop dat we daarnaast een heel palet aan proeftuinen hebben, met allerlei professionaliseringsbouwstenen aan de ene kant en innovaties aan de andere kant. Als een instelling met digitale peer feedback of met digitale toetsen aan de slag wil, dan gaan ze naar het NRO-platform en halen ze er alles af wat je nodig hebt, met één druk op de knop.

Ronald: En docenten kunnen er edubadges mee verdienen.

Kim: Ook hebben we dan bereikt dat alle instellingen de bewegingssensor om de zoveel tijd afnemen, of in ieder geval de instellingen die meedoen aan de zone. En dat alle onderwijskundige diensten en icto-coaches zichzelf hebben geëvalueerd aan de hand van onze bouwstenen. We werken ook aan de professionalisering van de professionaliseerders!

Ronald: In 2022 hebben we bereikt dat docenten vertrouwen hebben in hun eigen ict-vaardigheid en dat ze de keuzes die ze maken didactisch kunnen verantwoorden. In het begin hoorden we veel over handelingsverlegenheid. Het lijkt me een illusie om te geloven dat dat in 2022 niet meer voorkomt, maar als we er een bijdrage aan kunnen leveren dat docenten zich handelingsbekwaam voelen, zijn wij tevreden.

Kim: Uiteindelijk zorgt professionalisering ervoor dat de kwaliteit van het onderwijs beter wordt en de student daarvan profiteert.

Zijn we op de goede weg om dat te bereiken?

Kim: Ja! Vergeet ook niet dat we de wind mee hebben. Er zitten negentien instellingen in onze zone; SURF, VH en VSNU zijn aan boord; er zijn middelen beschikbaar. We moeten alleen goed bedenken hoe we optimaal gebruikmaken van de meewind.

Als we 10 jaar verder zijn, wat hoop je dat er dan nog zichtbaar is van het werk uit de zone?

Ronald: Docentprofessionalisering met betrekking tot onderwijsinnovatie met ict is tegen die tijd geen item meer. Dan vragen we ons af waar we indertijd zo moeilijk over deden.