Voor een snellere adoptie van openheid is samenwerking tussen onderwijs en onderzoek hard nodig

Ondanks de overlap tussen de doelstellingen van de Open Science-community en die van Open Education, is er veelal sprake van twee gescheiden bewegingen. Meer samenwerking bevordert een snellere adoptie van openheid. 

Overlap benutten 

Op 9 februari 2022 vond de ronde tafel-bijeenkomst Adoptie Open Science & Open Education plaats, een initiatief van de zone Naar digitale (open) leermaterialen. Het thema was de overlap tussen Open Science en Open Education. Beide bewegingen lopen grotendeels tegen dezelfde kansen en uitdagingen aan, zoals de behoefte aan erkenning en waardering voor activiteiten die bijdragen aan meer openheid, en de angst voor een gebrek aan controle over wat er met open materiaal gebeurt. Toch trekken ze binnen de instellingen en koepels nog niet veel met elkaar op. De bijeenkomst poogde dat te veranderen. De opdracht aan de deelnemers was om concrete ideeën te formuleren om de samenwerking gestalte te geven. Hier volgt een overzicht van hun vondsten. 

Stimuleren 

In navolging van de regeringscoalitie kunnen bestuurders zich alvast uitspreken over een ‘open, tenzij’-beleid binnen de instelling. Het is belangrijk dat openheid wordt beloond. Daarvoor zijn afsprakenstelsels nodig, waarin is vastgelegd waaraan je je als onderzoeker of docent moet committeren. Subsidieverstrekkers kunnen eisen dat projectresultaten open worden gedeeld. Daarnaast zou een training in vaardigheden op het gebied van open publiceren en hergebruik onderdeel moeten zijn van professionaliseringstrajecten in iedere instelling. 

Ondersteunen 

Om tot een ‘open cultuur’ te komen, moet de scope van bestaande ondersteuningspunten binnen de instellingen verbreden, zodat er meer nadruk ligt op openheid in onderzoek en onderwijs. Zo zijn er data competence centers of digital competence centers in het hbo en wo, onder andere ter bevordering van FAIR data. Door dergelijke ondersteuningspunten uit te bouwen tot digital open competence centers, zouden de instellingen de open beweging in zowel onderzoek als onderwijs kunnen bevorderen. Om de onderwijskwaliteit te vergroten, is het ook een goed idee om per vakcommunity een kwaliteitsmodel voor open materialen te ontwikkelen. Iedere faculteit heeft daarnaast een informatiespecialist of domeinexpert nodig die als ambassadeur voor openheid optreedt. Ook een gezamenlijke repository voor Open Science en Open Education zou de kloof tussen beide verkleinen. 

Gebruik en toepassing 

Een probleem bij gebruik en toepassing van open producten is onduidelijkheid over de rolverdeling. Wie is er bijvoorbeeld verantwoordelijk voor het invoeren van studentmateriaal in repository’s? Organiseer een hackaton om het proces ter plekke uit te vinden. Idealiter ontstaat er een model waarin een multidisciplinair team naast praktische ondersteuning ook onderwijskundige ondersteuning biedt aan docenten, studenten en onderzoekers, en waarin ook juridische zaken en kosten zijn geregeld.  

Instellingsoverstijgend 

Instellingsoverstijgend is er veel werk aan de winkel, op de thema’s beleid, infrastructuur, erkennen & waarderen en kennisdeling. In beleid is openheid van onderwijs en onderzoek te formuleren als een publieke waarde. Dat maakt openheid een vertrekpunt om inclusiviteit en diversiteit in onderwijs en onderzoek te bevorderen. De bestaande infrastructuur voor onderzoek ondersteunt traceerbaarheid en vindbaarheid en kan als voorbeeld dienen voor een infrastructuur voor open leermaterialen. Belangrijk is dat gebruikers erkenning krijgen voor het opbouwen van een open portfolio in een dergelijke omgeving. Tegelijkertijd moet worden vermeden dat er een indicatorensysteem voor onderwijs ontstaat, nu dit in de onderzoekswereld juist ter discussie staat. Ten slotte is het belangrijk om goede voorbeelden van open onderzoek, open onderwijs en integratie van beide open bewegingen te verzamelen en te delen. 

Al met al leverde de bijeenkomst veel concrete actiepunten op, plus voldoende munitie voor een vervolgdiscussie. De samenwerking is in gang gezet. De bereidheid om te delen en van elkaar te leren is groot. Wie had ook anders verwacht van community’s die zich inzetten voor openheid? 

Wil je het uitgebreide verslag van de ronde tafel-bijeenkomst lezen? Download het verslag hier.

Tekst: Marjolein van Trigt
Foto: Katerina Pavlyuchkova via Unsplash