Zes overwegingen bij het gebruik van YouTube als videoplatform

Door: Leontien van Rossum

Op dit moment lijkt het simpel: YouTube gebruiken als bron voor het digitaal videoleermateriaal. Een gebruiksvriendelijk zoekportaal met één van de grootste vindplaatsen van videomateriaal. Uit onderzoek van Maziriri en collega’s blijkt dat studenten er positief tegenover staan om YouTube als platform voor educatieve doeleinden te gebruiken.  

Toch zijn er belangrijke overwegingen die elke gebruiker eigenlijk zou moeten maken voordat ze YouTube gebruiken voor onderwijsdoeleinden. Wil je als gebruiker YouTube voor educatieve doeleinden inzetten? Realiseer je eerst het volgende:

1. Advertenties: Voor, tijdens en na je video wordt reclame getoond waar je geen enkele invloed op hebt. YouTube houdt zich namelijk het recht voor om (persoonlijke) advertenties bij elke video te plaatsen. Het kan dus zijn dat je tijdens de cursus psychologie over Jung, een reclame krijgt van 8 seconden over een revolutionaire dagcrème voor rimpels. 
    
2. Gebruiksdata: Hoe zit het met garanderen van de publieke waarden die we in ons onderwijs zo belangrijk vinden? Bijvoorbeeld: YouTube wordt eigenaar van de gebruiksdata in plaats van de instelling, docent of student, waardoor het verkrijgen van inzicht in het gebruik van de video belemmerd wordt. Deze data kan echter ook ten goede komen aan het verbeteren van het onderwijs, zoals de Zone Veilig en betrouwbaar studiedata benutten laat zien.
   
   
3. Vindbaarheid: Wellicht een understatement, maar er zijn erg veel video’s te vinden op YouTube. In deze grote hooiberg van video’s merk je dat de vindbaarheid van het juiste educatieve videomateriaal afhangt van de metadatering. Ofwel een digitaal label waar onder andere de auteur, onderwijsniveau, vakgebied en vaktermen in staan vermeld. Deze digitale labels zijn vaak onvolledig of ontbreken.  
   
   
4. Kwaliteit: Er is geen peer review van het videomateriaal. De kwaliteit wisselt per video, aangezien de inhoud niet of nauwelijks is geverifieerd door vakgenoten. Docenten en studenten hanteren ook verschillende kwaliteitseisen aan het (her)gebruiken van leermateriaal volgens Baas en collega’s. Het bepalen van de kwaliteit is subjectief, maar docenten bepalen de kwaliteit vaak op de inhoud en daarna op ontwerp, gebruiksvriendelijkheid, betrokkenheid en leesbaarheid. Studenten kijken naar de bron, inhoud en of het vaker is gebruikt door medestudenten. Studenten willen video het liefst één keer gebruiken, vandaar dat de inhoud en aanpak in één oogopslag duidelijk moeten zijn.
   
   
5. Verwijdering: De Volkskrant publiceerde vorig jaar een artikel over de verwijdering van een recordaantal, ruim 11,4 miljoen, video’s door YouTube in het tweede kwartaal van 2020. Hiervan zijn 10,9 miljoen door een machine weggehaald, op basis van een algoritme. Dit is een proces van ‘verfijning’ zoals YouTube dat noemt en het kan zijn dat je video’s ook onterecht worden verwijderd. 

   Tijdens de coronapandemie is een ander argument voor verwijdering op de voorgrond getreden: misinformatie. In het geval van corona zijn er duidelijke feiten en wetenschappelijke consensus, alleen in de meeste andere gevallen is dat niet zo. Hierbij is het voor de videodienst niet zo makkelijk om te bepalen wat nu precies “slechte content” is.
   
   

6. Rechten/Aansprakelijk: Op YouTube zijn alle auteursrechten voorbehouden, tenzij er sprake is van redelijk gebruik (ofwel fair use) of wanneer je toestemming van de maker hebt. De maker kan bij het publiceren ook aangeven dat er meer mogelijkheden zijn qua hergebruik via een Creatieve Commons licentie CC-BY. 

   YouTube zelf verkrijgt rechten van de maker bij het uploaden van de content: voor het verveelvoudigen, het openbaar maken van het werk binnen het platform en om de inhoud van het geüploade werk te gebruiken voor haar dienst. Controle voor de naleving van auteursrechten gebeurt (kortgezegd) reactief via een geautomatiseerd proces: Content ID. Hierbij is de volgende kanttekeningen van belang: Als YouTube niet weet dat één van zijn gebruikers auteursrechtelijk materiaal illegaal heeft gedeeld, kan het daar ook niet aansprakelijk voor worden gesteld.   
   
   

Wat dan wel?  

Het bovenstaande geeft aan dat een videoplatform voor onderwijs tenminste de volgende eigenschappen moet hebben:  

• Duidelijkheid over auteursrechten 
• De gebruiksdata komt ten goede aan het onderwijs  
• Gebruiksvriendelijke geavanceerde zoekfilters 
• De privacy van de gebruikers is gewaarborgd volgens de AVG 
• Kwaliteitsindicatie (bijv. via vakgenoten) 

Op dit moment is er nog geen landelijk platform (speciaal) voor educatieve video’s waar duurzaam gebruik van wordt gemaakt. De meeste hoger onderwijsinstellingen hebben wel een platform voor het delen van video’s, zoals Mediasite, maar deze video’s worden vaak (nog) niet openbaar beschikbaar gesteld maar alleen binnen hun eigen instelling.  

Bij het open delen van videoleermaterialen met andere instellingen, is vindbaarheid van de videoleermaterialen cruciaal, bijvoorbeeld via metadatering. SURF werkt samen met instellingen om te kijken naar een connectie tussen de videoplatformen van instellingen en het landelijke platform edusources.  

Een andere optie is een landelijk (instellingsoverstijgend) educatief videoplatform. Bijkomend voordeel is dat kleine onderwijsinstellingen geen aanbesteding hoeven te doen voor een educatief videoplatform.  

Wil je aan de slag met video’s?   

• In een online overzicht van tools van SURF, kun je zien welke tools worden nog meer beschikbaar zijn m.b.t. video en waar tevens een videoplatform wordt aangeboden.  

• Je kunt natuurlijk lokaal terecht bij de bibliotheek of mediatheek van je eigen instelling. Voor landelijke ondersteuning kun je onder andere de site van Special Interest Groep: Media & Education of de Vraagbaak online onderwijs raadplegen. Daar kun je onder andere de highlights van webinar: Effectieve video’s voor online onderwijs zien en het Thema | Video. 
• In de vorige blog Video als digitaal leermateriaal: ‘Copy it right!’, kun je alles lezen over de auteursrechten van video als leermateriaal.
  
  

Referenties 

Maziriri, E. T., Gapa, P., & Chuchu, T. (2020). Student perceptions towards the use of YouTube as an educational tool for learning and tutorials. International Journal of Instruction, 13(2), 119-138. https://doi.org/10.29333/iji.2020.1329a 

Baas, M. & Schuwer, R. (2021). Zoeken we op! De docent als gebruiker en curator van open leermateriaal. In Baas, M., Jacobi, R. & Schuwer, R. (Reds). Thema-uitgave hergebruik van open leermaterialen. (pp. 11-16). SURF Nederland https://ap.lc/gymZM 

Baas, M., Schuwer, R & De Ruijter, A. (2021). De student gaat op zoek: de waarde van (open) leermaterialen voor het eigen leren. In Baas, M., Jacobi, R. & Schuwer, R. (Reds.). Thema-uitgave hergebruik van open leermaterialen. (pp. 17-22). SURF Nederland https://ap.lc/gymZM 

Foto van Azamat E via Unsplash